نىران خانىدانلىقى

(تارىخى ھېكايە)

(27)

بۇ ئادەملەر بىلەن ئېلىشىپ سەل چارچىغان ئەركىن ئىشىك ئالدىدا يەردە ئولتۇردى. چىرايىنى قورقۇنچ قاپلىۋالغان ئايچىۋەرمۇ ئۇنىڭ يېنىغا كېلىپ شەمشىرىنى يېنىدا قويۇپ ئولتۇردى.

ــ بۇ ئادەملەر كىم؟ نېمىشقا بىزگە قەسىت قىلىدۇ؟،ــ ئايچىۋەر ئەركىننىڭ پېشانىسىدىكى تەرلىرىنى سۈرتكەچ.

ــ «ھىلال ئاي» مەزھىپىنىڭ ئادەملىرى سىزنى ئۆلتۈرمەكچى بولغانلارمۇ شۇلار ئىدى.،ــ ئەركىن بۇ ئىشلارنى ئايچىۋەردىن يۇشۇرغىنىغا خىجىل بولۇپ.

«ھىلال ئاي» مەزھىپى؟ بۇ قانداق مەزھەپ؟ مەن ئاڭلاپ باقماپتىكەنمەن. مەن تېخى ماڭا قەسىت قىلغانلارنى توغرۇل ئەۋەتتى دەپ ئويلاپ يۈرگەنىدىم. مېنىڭ «ھىلال ئاي» مەزھىپىدىكىلەر بىلەن ئۆچ-ئاداۋىتىم بولمىسا ئۇلار نېمىشقا ماڭا زىيانكەشلىك قىلىدۇ؟،ــ دېدى بارغانسىېرى چىگىشلىشىپ كەتكەن ئىشلاردىن گاڭگىراپ قالغان ئايچىۋەر.

ــ ئايچىۋەر مەن سىزدىن بىر ئىشنى يۇشۇرغانىدىم. يۈرۈڭ ئۆيگە كىرەيلى سىزگە بىر نەرسە كۆرسىتىمەن.

ئەركىن ئۆيگە كىرىپ چىراغنى ياقتى. كارۋىتىنىڭ ئۈستى تەرىپىگە قويۇلغا چوڭ ياغاچ ساندۇقتىن بىر تال شەمشەرنى ئالدى. بۇ شەمشەرنىڭ غىىلاپىمۇ شۇنچىلىك نەپىس ئىشلەنگەنىدى. ئۇ شەمشەرنى قېنىدىن سۇغاردى. شەمشەرنىڭ ياخشىلىقىدا گەپ يوق بولۇپ بىسى قىلنىمۇ كېسىۋەتكىدەك دەرىجىدەك ئىتتىك ئىدى. ئەركىن شەمشەرنى ئايچىۋەرگە سۇندى. ئايچىۋەر شەمشەرنى قولىغا ئېلىپ كۆرۈۋېدى. شەمشەرنىڭ بىسىنىڭ ئوتتۇرىغا «ھىلال ئاي» دېگەن خەت ۋە ھىلال ئاينىڭ شەكلى چۈشۈرۈلگەنلىكىنى كۆردى. ئايچىۋەر ئەركىنگە بۇ نېمە ئىش؟ دېگەندەك سوئال نەزىرىدە قارىدى.

ــ بۇ ئاتامنىڭ يالدامىسى، مەرھۇم ئاتام ماڭا مۇشۇ بىر تاللا شەمشەرنى قالدۇرۇپ كەتكەن. ئەسلى «ھىلال ئاي» مەزھىپىنى ئاتام بارلىققا كەلتۈرگەن. ئاتام كىچىكلىكىدىن چامباشچىلىققا قىزىقىدىكەن. ماھارەتتە كامالەتكە يەتكەن ئۇستازلارنى ئىزدەپ تېپىپ ئۇلاردىن نەچچە يىل ماھارەت ئىگىلەپتۇ. كېيىن ئاتامنىڭ ئەتراپىغا چامباشچىلىققا قىزىقىدىغان نەچچە ئادەم يىغىلىپ قاپتۇ. ئاتام بۇلارنى تەشكىللەپ بىر مەزھەپ قۇرۇپ چىقىپتۇ. ھەمدە بۇ مەزھەپكە «ھىلال ئاي» مەزھىپى دەپ نام بېرىپتۇ. ئاتام قاتارلىق بۇ كىشىلەر ماھارىتىدىن پايدىلىنىپ نامراتلارنى بوزەك قىلغان بايلارنىڭ ئەدىۋېنى بېرىپ ئاجىزلارنىڭ يىغىسىنى تەڭ يىغلاپتۇ. شۇ ۋاقىتلاردا «ھىلاي ئاي» مەزھىپىدىكىلەرنىڭ نامى خەلق ئارىسىغا كەڭ تارقىلىپتۇ. كېيىن ئاتام بۇرادەرلىرىنى ئېلىپ پايتەخىتكە كەپتۇ. مۇشۇ يەردە كىچىك تىجارەتلەر بىلەن شۇغۇللانغاچ مەزھەپتىكى بۇرادەرلىرىنى يىتەكلەپ مەزھەپنى خېلى زورايتىپتۇ. شۇنداق كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئاتام ئانام بىلەن تۇنۇشۇپ قېلىپ ئىككەيلەن توي قىلىپتۇ. ئانام ماڭا ھامىلدار بولۇپ ئۇزاق ئۆتمەي ساقايماس ئۆپكە كېسلى بولۇپ قېلىپ مەن تۇغۇلۇپ بەش ئايدىن كېيىن ئانام تۈگەپ كېتىپتىكەن. ئاتام ماڭا ئانا ھەم ئاتا بولۇپ چوڭ قىلىپتۇ. مەن چامباشچىلىق ئائىلىسىدە چوڭ بولغاچقا كىچىكىمدىن چامباشچىلىققا قىزىقاتتىم ئاتاممۇ ماڭا ئۆزىدە بار ماھارەتلەرنىڭ ھەممىنى ئۈگەتتى. مەن ئون بەش ياشقا كىرگىچە ئاتامنىڭ ھەممە ماھارەتلىرىنى ئىگەللەپ بولدۇم.

بۇ شەمشەرنى ئاتام نۇرغۇن پۇل بېرىپ شەمشەرنىڭ بىسىغا «ھىلال ئاي» نامىنى ئويغۇزۇپ ياساتقانىكەن. ئاتام بۇ شەمشەرنى بەكلا ئەتىۋارلايتتى. مەن ئۇنىڭ پات-پات بۇ شەمشەرنى سۈرتۈپ پاكىزلاپ يەنە قويۇپ قويغىنىنى كۆرەتتىم. شۇ يىلى ئاتام بازار ئايلىپ يۈرۈۋاتسا بىرنەچچە ئادەم بىر ئادەمنى ئۇرغىلى تۇرۇپتۇ. ئاتام بېرىپ ئاۋۇ نەچچە ئادەمنى ھەيدىۋېتىپ ھېلىقى ئادەمنى قۇتقۇزۇپ قاپتۇ. بۇ ئادەم دەل ھازىرقى «ھىلال ئاي» مەزھىپىنىڭ باشلىقى ئوسمان ئىدى. ئاتام ئۇ ئادەمنى قۇتقۇزۇپ بىر ئاشخانىغا ئەكىرىپ تاماق ئېلىپ بەرگەچ باشقىلارنىڭ ئۇنى نېمىشقا ئۇرىدىغانلىقىنى سورىغاندا ئوسمان قىمار ئويناپ ئۇتتۇرۇۋېتىپ بۇلارغا قەرىزدار بولۇپ قالغانلىقىنى بۇ كىشىلەرنىڭ ئۇنىڭ ئۆيىنىمۇ قەرىزگە ھىسابلاپ ئېلىۋالغانلىقىنى قەرىزلىرى بۇنىڭلىق بىلەنمۇ تۈگىمەي ئۇلارنىڭ يەنە قەرىز سۈيلەپ كېلىپ ئۆزىنى ئۇرغانلىقىنى ناھايىتى قىيىن ئەھۋالدا قلغانلىقىنى ئېيتىپتىكەن. باغرى يۇمشاق ئاتام ئوسماننى ئۆيىمىزگە ئەكىلىپ باشقا بۇرادەرلىرىگە ئۇنىڭ ئەھۋالىنى ئېيتىپ ھەممىسى ئازراقتىن پۇل يىغىش قىلىپ ئۇنىڭ قەرىزلىرىنى تۆلىۋەتتى. ئۇ قەرىز ئىگىلىرىنىڭ ئۇنى يەنە ئاۋارە قىلىشىدىن قورقۇپ ھەمدە ئاتامنىڭ ئۇنىڭغا قىلغان ياخشلىقىغا جاۋاب قايتۇرۇش ئۈچۈن ئۆزىنى بۇ يەردە ئېلىپ قېلىشنى ئۆتۈندى. ئاتام باشقا بۇرادەرلەر ئۇنى ئۆيىمىزدە ئېلىپ قالدى. كېيىن ئوسمان باشقىلارغا بوزەك بولماسلىققا پايدىسى باركەن دەپ چامباشچىلىق ماھارىتىنى ئۈگەندى. ئوسمان ھەممىدە ئاتامنىڭ ئېغىزىغا قارايتتى ئاتامنى بەكلا ھۆرمەتلەيتتى. كېيىن ئىككەيلەن قول بېرىشىپ ئاكا-ئۇكا بولۇشتى. ئوسمان «ھىلال ئاي» مەزھىپىنىڭ ئىككىنچى باشلىقى بولۇپ قالدى.

داۋامى بار…

جۇلالىق